Instytucja prokury i niedopuszczalność prokury łącznej niewłaściwej. Co może, a czego nie może prokurent?

Autor: Redakcja w kategorii: Biznes i firma, Prawo dla biznesu, Spółki

Co może, a czego nie może prokurent w odniesieniu do nowej uchwały Sądu Najwyższego? W dniu 30 stycznia 2015 r. SN w Składzie Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego Izby Cywilnej podjął uchwałę dotyczącą prokury łącznej.

W sprawie o sygn. III CZP 34/14 stwierdzono, że:

niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w KRS jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.

Pytanie, co ta uchwała oznacza w praktyce? I jak się ma do umów, które zostały już zawarte, a w których spółka była reprezentowana niewłaściwie?

Zanim przejdę do omówienia ww. uchwały Sądu Najwyższego, wyjaśnię jednak pokrótce, czym jest prokura i jakie są uprawnienia prokurenta.

Prokurent

Ogólne regulacje dotyczące prokury

Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, uregulowanym w art. 1091-1098 Kodeksu cywilnego.

Przepisy dotyczące prokurentów znajdują się też w Kodeksie spółek handlowych – zgodnie bowiem z art. 205 i 373 ksh oświadczenie woli za spółkę może złożyć jedynie członek zarządu i prokurent.

Obecnie funkcjonują 3 rodzaje prokury:

  • Prokura singularna, w której każdy z prokurentów może dokonać w imieniu spółki większości czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa
  • Prokura łączna, gdy do skutecznego składania oświadczeń woli za przedsiębiorcę konieczne jest złożenie oświadczenia woli przez wszystkie osoby, którym udzielono prokury łącznej
  • Prokura oddziałowa, ograniczająca zakres czynności do czynności związanych z działalnością oddziału.

Co może, a czego nie może prokurent, czyli jaki jest zakres prokury?

Zakres prokury dotyczy ogółu czynności sądowych i pozasądowych.

Nie jest on jednak ograniczony wyłącznie do prawa prywatnego – z orzecznictwa wynika bowiem m.in., że prokurent może dokonywać za przedsiębiorcę czynności procesowych w postępowaniu karnym, a także w postępowaniu podatkowym.

Uprawnienia prokurenta dotyczą zarówno czynności zwykłego zarządu, jak i takich przekraczających zakres zwykłego zarządu.

          >>> Czy istnieje uniwersalny wzór umowy o podwykonawstwo robót budowlanych? Przeczytaj artykuł: Co powinna zawierać umowa o podwykonawstwo na roboty budowlane?

Ograniczeniem zakresu tych czynności jest jednak wymaganie, by czynności były związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Prokurent może m.in. zawrzeć umowę z zapisem na sąd polubowny, może wystawić czek czy weksel, jak i udzielić poręczenia.

Są jednak czynności, których prokurentowi uczynić nie można – w doktrynie wskazuje się, że należą do nich czynności w zakresie stosunków wewnętrznych – prokurent nie może zatem np. zwoływać posiedzeń organów.

Z Kodeksu cywilnego wynika także, że prokurent nie może też (bez odrębnego pełnomocnictwa), dokonać zbycia przedsiębiorstwa, oddania przedsiębiorstwa do czasowego używania (najem, dzierżawa, użyczenie, oddanie w użytkowanie), zbycia nieruchomości, obciążenia nieruchomości.

Istotne jest, że ustawowy zakres prokury wiąże przedsiębiorcę, co oznacza, że nie może on zawęzić ani rozszerzyć zakresu prokury wobec osób trzecich (przykładowo – przedsiębiorca nie może wskazać, że prokura upoważnia także do zbywania nieruchomości przedsiębiorcy).

Jakich sytuacji dotyczy uchwała Sądu Najwyższego?

Przyczyną podjęcia przed Sąd Najwyższy uchwały były duże rozbieżności dotyczące wykładni przepisów o prokurze.

Problem dotyczył tzw. prokury łącznej niewłaściwej, tzn. sytuacji, w której zastrzega się, że ustanowiony prokurent może działać tylko łącznie z członkiem zarządu (a nie samodzielnie czy z innym prokurentem).

          >>> Czy DSA to drugi OMNIBUS w świecie cyfrowym? DSA – prowadzisz serwis, sklep internetowy lub konto w mediach społecznościowych? Sprawdź o czym pamiętać?

Rozbieżności dotyczące prokury łącznej niewłaściwej były tak duże, że zdarzało się nawet, że ten sam sąd rejestrowy raz wydawał postanowienie, w którym uznawał prokurę łączną niewłaściwą za zgodną z prawem, a innym razem odmawiał wpisu takiej prokury do KRS, tłumacząc się jej niezgodnością z prawem.

Żeby właściwie zrozumieć tę uchwałę, należy jednak odróżnić dwie sytuacje:

PRZYKŁAD A – REPREZENTACJA WYNIKAJĄCA Z UMOWY SPÓŁKI LUB Z KODEKSU SPÓŁEK HANDLOWYCH

Zgodnie z art. 205 § 1 Kodeksu spółek handlowych, do reprezentowania spółki z o.o. wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Umowa spółki może jednak wprowadzić odmienne regulacje, jednak podlegają one ujawnieniu w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W razie ustanowienia 2 czy 3 prokurentów mogących działać łącznie, możliwe jest reprezentowanie spółki przez jednego z tych prokurentów oraz przez członka zarządu.

W takiej sytuacji dokonanie czynności przez członka zarządu i prokurenta będzie skuteczne, a reprezentacja spółki przy dokonanych czynnościach będzie prawidłowa.

PRZYKŁAD B – REPREZENTACJA WYNIKAJĄCA Z DOKUMENTU PROKURY (prokura łączna niewłaściwa)

Sąd Najwyższy we wskazanym powyżej orzeczeniu zajął stanowisko, że prokury łącznej można udzielić co najmniej 2 osobom.

Nie jest dopuszczalne ustanowienie jednego prokurenta i wskazanie, że jest to prokura łączna oraz wskazanie, że może on działać wyłącznie z członkiem zarządu.

          >>> Regulamin sklepu internetowego to kluczowy dokument, sprawdź czym może grozić kopiowanie cudzego regulaminu sklepu internetowego?

Zatem w razie ustanowienia 2 lub większej ilości prokurentów, każdy z nich będzie mógł:

  • dokonywać czynności za spółkę razem z innym prokurentem/innymi prokurentami albo
  • reprezentować spółkę razem z członkiem zarządu.

Sąd Najwyższy uznał natomiast, że nie jest dopuszczalne powołanie 1 prokurenta i wskazanie, że nie może on działać sam, ale że obowiązany jest działać wyłącznie z członkiem zarządu spółki.

Taki wpis do KRS od dnia wydania uchwały jest niedopuszczalny, a istniejące w tym kształcie wpisy mają zostać wykreślone z KRSu.

Ważność/skuteczność umów zawartych niezgodnie z rekomendacją Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy uznał, że umowy zawarte przy użyciu prokury łącznej niewłaściwej są nieprawidłowe.

Wskazać przy tym należy, że nie wypowiedziano się wprost, jakie będą skutki niewłaściwej reprezentacji spółki w opisanej sytuacji.

Co ważne – Sąd Najwyższy wskazał jednak w uchwale, że umowy, które zostały zawarte przed dniem 30 stycznia 2015 r. i które były zawarte przez ustanowionych niezgodnie z prawem prokurentów, pozostają w mocy.

W odniesieniu jednak do umów zawartych od dnia 1 lutego 2015 r. reprezentacja przez nieprawidłowo ustanowionych prokurentów będzie mogła być kwestionowana.

          >>> Odwołanie do Krajowej Izby Odwoławczej – jakie są szanse na pozytywne zakończenie sprawy? Sprawdź we wpisie: Czy warto złożyć odwołanie do Krajowej Izby Odwoławczej?

Z tego powodu, w celu uniknięcia ew. problemów w przyszłości, w razie występowania prokurenta, rekomendujemy sprawdzenie, z czego wywodzi on prawo do działania.

Odradzamy także ustanawianie prokurentów w sposób niezgodny z rekomendacjami Sądu Najwyższego- takie działanie może bowiem nie tylko narazić spółkę na zbędne koszty, ale także na ryzyko zawarcia nieskutecznej umowy.

Zdjęcie Andriyko Podilnyk pochodzi z Unsplash

***

Rozdzielność majątkowa kontrahenta – czy sprawdzisz ją elektronicznie?

Większość przedsiębiorców na pewno zdaje sobie sprawę z tego, jak duże znaczenie ma ewentualna rozdzielność majątkowa kontrahenta z małżonkiem przy ocenie ryzyka handlowego czy zakresu dochodzonych zabezpieczeń oraz możliwej egzekucji.

Czy będziesz mógł sprawdzić elektronicznie rozdzielność majątkową kontrahenta? [Czytaj dalej…]

Poprzedni wpis:

Następny wpis: